Gemeenten hebben in de aanpak van ondermijning een belangrijke rol. Een optreden als één overheid en één gemeente waarbij alle partijen hun eigen rol en bevoegdheden uitoefenen is noodzakelijk. Hiervoor is een goede informatiepositie vereist wat vraagt om het delen van informatie. In het model privacy protocol wordt aan de hand van een stappenplan een transparante werkwijze voor gemeenten uitgewerkt. Daarvoor is een heldere juridische analyse opgesteld over de mogelijkheden tot verdere verwerking van gegevens binnen een gemeente.
Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training procesregie voor de aanpak van ondermijning.
Problematiek en de noodzaak voor de aanpak
Georganiseerde ondermijnende criminaliteit start, wordt ondersteund en in stand gehouden met ondermijnende activiteiten. De negatieve gevolgen hiervan blijken omvangrijker te zijn en dieper in de samenleving geworteld te zijn dan eerder werd gedacht. De sluimerende aanwezigheid van georganiseerde criminaliteit en bijbehorende ondermijnende activiteiten leiden tot aantasting van de leefbaarheid in de wijken en hebben ernstige gevolgen voor de samenleving op het gebied van veiligheid en maatschappelijke integriteit. Door de verwevenheid van onder- en bovenwereld, hetgeen kenmerkend is voor ondermijnende activiteiten, is het ook mogelijk dat de overheid deze onbewust faciliteert middels subsidies, vergunningen, uitkeringen etc. Dit leidt tot aantasting van de integriteit van de overheid. Hierdoor ontstaan malafide economische machtsposities binnen de samenleving die zijn opgebouwd met op ondermijnende wijze vergaard kapitaal.
Geïntegreerde bestuurlijke aanpak
Voor een effectieve aanpak van deze ondermijnende activiteiten (en mogelijk georganiseerde criminaliteit) is een geïntegreerde bestuurlijke aanpak binnen de gemeente een noodzakelijk vereiste. De signalen, afkomstig van burgers en organisaties, dienen als input voor het signaleren en aanpakken van ondermijnende en mogelijk georganiseerde criminaliteit. Om maatregelen tegen ondermijnende georganiseerde criminaliteit gericht in te zetten is een goede informatiepositie van cruciaal belang. Een gemeente kan haar informatiepositie versterken door het registreren, delen, bundelen en analyseren van de informatie die in de gemeentelijke organisatie en bij haar (veiligheids)partners aanwezig is.
Model privacy protocol
In opdracht van het Strategisch Beraad Ondermijning en in samenspraak met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Autoriteit Persoonsgegevens is een model privacy protocol opgesteld dat door gemeenten kan worden toegepast bij het delen van informatie in het kader van de aanpak van ondermijnende georganiseerde criminaliteit. Het model privacy protocol maakt inzichtelijk op welke wijze de informatiedeling binnen een gemeente kan worden ingericht. Het beschrijft aan de hand van een stappenplan welke mogelijkheden gemeenten hebben om op dat op een rechtmatige manier te doen, waarbij rekening wordt gehouden met de grenzen van bestaande wetgeving om informatie binnengemeentelijk te kunnen delen. Bij iedere stap van het beschreven proces moet een concrete afweging worden gemaakt of bepaalde persoonsinformatie in een voorliggend geval mag worden verstrekt. Dit vloeit voort uit de geldende wetgeving in samenhang met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en waarborgt het op een transparante en zorgvuldige wijze omgaan met persoonsgegevens. Bij het opstellen van het modelinformatieprotocol is in kaart gebracht welke (sectorale) wetten een basis bieden voor het verder verwerken van gegevens die onder sectorale wetgeving is verkregen. Uit de juridische analyse blijkt dat signalen die de gemeente ontvangt in veel gevallen kunnen worden doorgeleid naar een of meer gemeentelijke diensten, zodat het bevoegde bestuursorgaan een passend besluit kan nemen. Uit die analyse blijkt evenwel ook dat een aantal wetten een zodanige geheimhoudingsverplichting bevat, dat informatie die krachtens die wet is verkregen, niet voor andere doeleinden kan worden benut.
Rechtmatig en doelmatig informatie uitwisselen
In het model privacy protocol zijn verschillende stappen geformuleerd. Door die stappen langs te lopen, komt de gemeente tot een aanpak van ondermijning die voldoet aan de eisen van de privacywetgeving. Op deze manier kan elke gemeente dit model gebruiken en desgewenst aanpassen aan de eigen organisatie. Het doel van het protocol is om gemeenten, die binnengemeentelijk gegevens willen uitwisselen ten behoeve van de aanpak van de bestuurlijke en bestuursrechtelijke aanpak van ondermijning en zich afvragen of en wat mag, langs de vragen te leiden die zij dan moeten beantwoorden. Daarbij staat steeds voorop dat er een gemeentelijke taak of bevoegdheid moet zijn waarvoor de gegevensuitwisseling wordt overwogen. Het model kent twee soorten waarborgen. In de eerste plaats gaat het om procesmatige waarborgen. Doel van deze waarborgen is onder andere om te voorzien in een proportionele aanpak. In de tweede plaats gaat het om rechtmatigheidswaarborgen. Het gaat dan om de privacy-vragen die de gemeente in ieder geval moet beantwoorden. Van belang daarbij is om steeds aan te knopen bij bestaande gemeentelijke wettelijke taken en bevoegdheden. Het zal daarbij veelal gaan om wettelijke taken en bevoegdheden die zien op openbare orde bevoegdheden en bevordering van de leefbaarheid.
Regievoering en informatiedeling in de praktijk
De aanpak van ondermijnende georganiseerde criminaliteit vraagt om een multidisciplinaire samenwerking waarbij de gemeente en andere betrokken (veiligheids)partners samenwerken en gezamenlijk tot een doeltreffende aanpak komen. Voor een succesvolle uitvoering van de aanpak is regievoering en informatiedeling cruciaal. De regisseur van de gemeente ziet er op toe dat de (veiligheids)partners een plan van aanpak opstellen, bewaakt de uitvoering en voortgang daarvan en grijpt in wanneer de situatie daarom vraagt. C3Group en RONT Management Consultants hebben een applicatie ontwikkeld waarmee integraal en domein overstijgend casus- en procesregie kan worden gevoerd bij de aanpak van ondermijnende georganiseerde criminaliteit met overzicht, inzicht en regie op resultaat. Voorbeelden van toepassingsgebieden zijn een persoonsgerichte en gebiedsgerichte aanpak. De applicatie wordt door verschillende grote, middelgrote en kleinere gemeenten succesvol toegepast bij de aanpak van ondermijnende georganiseerde criminaliteit. Binnen de applicatie wordt het proces van informatie verzamelen en verrijkken volgens een vaste methodiek AVG-Proof ondersteund.
