De Corona crisis is heftig en ingrijpend, persoonlijk, in het werk en voor de maatschappij als geheel. Hoe reageren we op risico’s en problemen, maar ook: welke goede dingen zien we en houden we vast? Op 18 juni 2020 verzorgden RONT Management Consultants voor de LOI een webinar over Business continuity management en crisismanagement tijdens de coronacrisis. Hierbij kwam aan bod wat er de afgelopen periode op ons af is gekomen door de uitbraak van het corona virus en wat hiervan de consequenties waren voor overheden, bedrijven en burgers. Daarnaast werd ingegaan op hoe overheden, bedrijven en burgers zijn omgegaan met de gevolgen van het corona virus en welke lessen we hieruit kunnen trekken. Vervolgens werd aandacht besteed hoe we sterker uit de corona crisis kunnen komen en wat we hierbij kunnen leren van actuele voorbeelden uit de praktijk. Tot slot werd stilgestaan bij het toekomstperspectief na de corona crisis en welke recente veranderingen mogelijk (deels) blijvend van aard zijn.
Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en programmaleider Security Management bij de LOI.
Wat is er de afgelopen periode op ons afgekomen door de uitbraak van het corona virus?En wat waren hiervan de consequenties voor overheden en bedrijven?
We werden in Nederland geconfronteerd met tienduizenden besmettingen en duizenden dodelijke slachtoffers van het corona virus. Er werden door de overheid in het kader van de intelligente lockdown vrijheidsbeperkende maatregelen getroffen om de uitbraak van het corona virus in te dammen, zoals het beperken van de mobiliteit en fysieke sociale contacten. Uitgangspunt is dat de vrijheid van een persoon niet ten koste mag gaan van de gezondheid en veiligheid van een ander. De uitbraak van het corona virus en de vrijheidsbeperkende maatregelen die hiermee gepaard gingen leiden tot economische achteruitgang, toenemende werkloosheid, een oplopend begrotingstekort en daarmee tot een verhoging van de staatsschuld. Daarnaast ontstond er maatschappelijke onrust en in sommige gevallen ook burgerlijke ongehoorzaamheid ten aanzien van de vrijheidsbeperkende maatregelen die door de overheid waren opgelegd.
Hoe gaan overheden, bedrijven en burgers om met de gevolgen van het corona virus? En welke lessen kunnen we hieruit trekken?
Tijdens het webinar werd vanuit de veiligheidsketen bezien hoe overheden, bedrijven en burgers omgingen met het corona virus. De veiligheidsketen bestaat uit vijf elenement: pro-actie, preventie, preparatie, repressie en nazorg. Proactie is het nemen van maatregelen om structurele oorzaken van onveiligheid en incidenten weg te nemen. Oftewel hoe kan de bron van besmetting worden weggenomen. Voorbeelden van pro actieve maatregelen zijn de sluiting van horecagelegenheden, het annuleren van evenementen en andere samenkomsten en de stopzetting van werkzaamheden van contactberoepen. Het voordeel van proactie is dat het risico (grotendeels) wordt weggenomen. Het nadeel is dat er maatschappelijke en economische belangen worden geschaad en dat er hoge kosten aan verbonden (kunnen) zijn.
Preventie is het nemen van maatregelen ter voorkoming van het ontstaan van incidenten en het beheersbaar houden van incidenten. Met preventieve maatregelen wordt beoogd om de uitbraak van het corona virus zoveel mogelijk te voorkomen. Voorbeelden van preventieve maatregelen zijn zo veel mogelijk thuis blijven (waaronder thuis werken), anderhalve meter afstand houden en het dragen van beschermingsmiddelen (waaronder mondkapjes in het openbaar vervoer).
Preparatie is het nemen van maatregelen die een goede reactie op een kritieke gebeurtenis mogelijk maken. Het gaat hierbij om planvorming om de verspreiding van het corona virus te reguleren. Voorbereiding is nodig, omdat er altijd een kans is dat preventieve maatregelen niet werken. Het is echter waarschijnlijker dat preventieve maatregelen niet correct worden getroffen (bijvoorbeeld door menselijke fouten als gevolg van onbekwaamheid of ongehoorzaamheid). Voorbeelden van preparatie zijn het spoorboekje van de regering voor de gefaseerde versoepeling van de beperkende maatregelen met betrekking tot corona virus, het coronaplan van alle sectoren voor de anderhalve meter economie en protocollen van ondernemers voor hun medewerkers op de werkvloer (afstand houden, hygiëne richtlijnen, beschermingsmaatregelen en gedragsbeïnvloeding, toezicht en handhaving).
Repressie is de daadwerkelijke bestrijding van incidenten. Kortom: de bestrijding van de verdere verspreiding van het corona virus nadat besmetting (op beperkte schaal) reeds heeft plaatsgevonden. De belangrijkste voorwaarde voor succesvol repressief optreden is kennis en ervaring. Daar doet zich tegelijkertijd het grootste probleem voor. Pandemieën zoals de uitbraak van het corona virus zijn schaars. Tegelijkertijd is er relatief weinig over het virus bekend waardoor beslissingen moeten worden genomen op basis van beperkte informatie. Voorbeelden van repressieve maatregelen zijn potentiële corona bestemmingen traceren, mogelijke dragers van het virus testen en slachtoffers van het corona virus (en hun directe omgeving) isoleren en monitoren.
De nazorg of nafase is het nemen van maatregelen om de gewone gang van zaken, de status quo te herstellen. Voorbeelden van maatregelen in de nazorg zijn de herstart maatschappelijke en economische activiteiten, de revalidatie van (ernstige) slachtoffers van het corona virus, psychosociale ondersteuning voor nabestaanden en betrokken hulpverleners, financiële afwikkelingen en onderzoek naar het optreden van overheden tijdens corona crisis (bijvoorbeeld door de Onderzoeksraad voor de Veiligheid).
Op welke manier kunnen we sterker uit de corona crisis komen? En wat kunnen we hierbij leren van actuele voorbeelden?
Belangrijke uitgangspunten om sterker uit de corona crisis te komen zijn focus op wat we gezamenlijk willen bereiken, beslissingen nemen op basis van wat we weten in plaats van wat we niet weten, het slechten van barrières die ons weerhouden om het doel te bereiken en niet te veel aandacht besteden aan zaken die we niet in de hand hebben en daarmee ook niet kunnen beïnvloeden. In Nederland wordt (in navolging op de intelligente lockdown) gewerkt aan een intelligente exit strategie uit de corona crisis. De belangrijkste afweging hierbij is hoe we de vrijheidsbeperkende maatregelen veilig kunnen versoepelen zonder dat de besmettingen te snel toenemen. In Nederland zijn we voornemens om de kiezen voor een strategie met de minste impact op de samenleving met inachtneming van algemene regels die nu gelden en lijken te werken. Hierbij is het van belang om de mogelijke effecten van de verschillende scenario’s te berekenen zonder de onzekerheden (onder andere houding en gedrag van burgers) uit het oog te verliezen. Dit betekent dat vrijheidsbeperkende maatregelen gefaseerd met terugwerkende kracht worden versoepelt waarbij wordt gemonitord wat de effecten daarvan zijn. Daarnaast wordt gekeken naar wat de effecten zijn in buurlanden bij de versoepeling van vrijheidsbeperkende maatregelen en wat we hieruit kunnen afleiden voor onze exit strategie.
Wat is het toekomstperspectief na de corona crisis ? En welke recente veranderingen zullen blijvend zijn?
Met RONT Management Consultants onderzoeken we momenteel wat het toekomstperspectief is na de corona crisis voor overheden en bedrijven. Centrale vragen hierbij zijn: Wat leren we? Wat willen we vasthouden, ook als alles weer gewoon wordt? Welke ideeën zijn er om organisaties wendbaarder te maken voor een volgende onverwachte gebeurtenis?
